In het depot, de schatkamer van het Museon, liggen wel 313.000 voorwerpen op het gebied van cultuur en wetenschap. Ze liggen veilig opgeborgen in stellingkasten, afgesloten kasten of lades. Er zijn ook lades vol met schelpen in allerlei vormen en kleuren.
Je hebt vast weleens schelpen gezocht en mee naar huis genomen. Maar wat is een schelp eigenlijk? Schelpen zijn de harde delen (huisjes) van weekdieren. Weekdieren hebben geen botten zoals mensen. De schelpen geven stevigheid en bieden bescherming. Ze bestaan vooral uit kalk. De schelpen op het strand zijn bijna altijd van tweekleppigen of slakken.
Tijdens deze thuisactiviteit doe je onderzoek naar de vele verschillende soorten schelpen die je kunt vinden op het strand. Je onderzoekt of de door jou gevonden schelpen fossiel zijn en welke dieren er in de schelpen wonen. Je leert herkennen welke schelp je gevonden hebt en ontdekt dat ze net als bomen jaarringen hebben!
Schelpen zijn er in allerlei vormen!
Zo zijn ze allemaal op hun eigen manier beschermd tegen aanvallers.
- Een schelp met een schepvorm schuift makkelijk onder het zand.
- Een schelp in een boorvorm kan in de bodem of een rots boren.
- Scherpe stekels maken dat de aanvaller zich prikt. Au!
- Lange spitse punten brengen de aanvaller in de war.
- Een hele kleine opening maakt het moeilijker het weekdiertje uit de schelp te krijgen.
- Een schelp opgerold tot een spiraalvorm maakt dat de aanvallers ver de schelp in moeten om het weekdiertje op te slurpen. Lastig!
Wij hebben de zee nodig!
Oceanen en zeeën, waarin ook schelpdieren leven, zijn heel belangrijk voor het leven op onze planeet. Ze bedekken driekwart van het aardoppervlak. Voor ons drinkwater, het weer, het klimaat, de kusten, veel van ons eten en zelfs voor de lucht die we inademen, zijn we afhankelijk van de zee.
Wist je dat
- oceanen en zeeën 30 procent van de totale CO2 opnemen?
- dat fytoplankton voor 50 procent van onze zuurstof zorgt?
- 90 procent van al het transport over zeeën en oceanen gaat?
- er veel onderzeese kabels in de oceanen liggen die voor onze wereldwijde telecommunicatie zorgen?
- Vissen, schaaldieren, schelpdieren en zeewieren voor 15 procent van de dierlijke eiwitconsumptie van mensen zorgen?
De zee in het Museon
Maar……. deze prachtige oceanen en zeeën hebben ook problemen. Je hebt vast wel gehoord over de vervuiling, verzuring en overbevissing van de zee. En over de koraalriffen die bedreigd worden. In het Museon kom je nog veel meer te weten over al deze zaken. Je kunt er zelf ook je steentje bijdragen om het koraal te redden en de oceanen weer gezond te maken. Speel het spel om de oceanen en zeeën te beschermen Probeer het rif te redden en verdedig het koraal tegen vallende bedreigingen zoals: vishaken en verzuring. Gebruik je vuisten om deze gevaren weg te slaan. Haal jij de hoogste score?
Bekijk in de vitrine ook de diversiteit aan schelpen en koralen! Verwonder je over de prachtige natuur in de oceanen en zeeën. Welke schelp vind jij de mooiste?
Wist je dat...
... inktvissen een heel breekbare schelp hebben die best vaak op het strand te vinden is? Deze schelp heet zeeschuim en is het skelet van een zeekat; een inktvissoort. Het zeeschuim zit binnenin het lichaam van de inktvis. Deze schelp geeft de inktvis stevigheid. Net zoals botten stevigheid aan mensen geven.
| Foto: Erik Bjers / CCWist je dat...
... bij de meeste slakkensoorten het huis (de schelp) rechtsom draait? Sommige soorten slakken hebben altijd een linksom gedraaid huisje. Heel soms kun je een slakkenhuis vinden dat rechtsom hoort te draaien, maar linksom gedraaid is. Dat is heel bijzonder. Welke kant een huisje op draait, kun je onderzoeken door te kijken of de opening rechts of links van het midden ligt, als je het slakkenhuisje met de opening naar je toe houdt.
| Foto: Epitree / CCWist je dat...
... de heremietkreeft in tegenstelling tot andere kreeftensoorten in een schelp woont? Hij verbergt zijn achterlichaam in een leeg slakkenhuis om zich tegen vijanden te beschermen. Soms stopt hij zelfs zijn hele lijf in het geleende slakkenhuis. Als de kust veilig is kan hij met zijn voorste poten lopen. Zijn achterste poten zijn veel kleiner en dienen vooral om het huisje vast te houden.
| Foto: Sergio BoscainoWist je dat...
... je volgens onderzoekers je zoektocht naar schelpen het beste twee uur voordat het eb (laag water) wordt kan beginnen? Je hebt dan alle tijd om naar de waterlijn (de plek tot waar het zeewater komt) te lopen. Langs die laagwaterlijn liggen de kleinste en fijnste schelpjes, zoals tepelhorens, wenteltrapjes en fuikhorens. Soms vind je er ook dode krabben. Als je een heremietkreeft vindt, leeft die meestal nog. Anders dan de krabben, zit hij veilig in een stevige schelp! Na een oostenwind vind je langs de laagwaterlijn misschien ook ‘zwarte bankjes’. Die grote zwarte plakkaten bestaan vooral uit fossiele tepelhorens, stukken veen en hout. Daarin kun je bijvoorbeeld veel mooie wenteltrapjes vinden!
| Foto: Sebastiaan ter BurgWist je dat...
... twee Duitse onderzoekers en een Nederlandse onderzoeker lieten zien dat wanneer je bij de kokkel inzoomt er ringen zichtbaar zijn die synchroon lopen met de getijden eb en vloed? Tijdens hoogwater (vloed) kan een kokkel zijn voedsel uit het water filteren en zal hij groeien. Met laagwater (eb) gaat de kokkel dicht en vormt hij een minuscuul ringetje in zijn schelp.
... onderzoekers met behulp van een elektronenmicroscoop zo ver kunnen inzoomen, dat zelfs de kalkkristallen in de schelp van een kokkel zichtbaar worden? Met behulp van dit onderzoek ontdekten ze dat de kristallen er anders uitzien in koude periodes dan in warme periodes. In koude periodes worden kleine, ronde kalkkristallen gevormd, terwijl in warme periodes deze kristallen juist groot en langwerpig worden. Op basis van dit onderzoek kan de watertemperatuur vrij nauwkeurig berekend worden. Doordat de kokkel de watertemperatuur letterlijk vastlegt in zijn schelp, zouden klimaatonderzoekers deze schelpen mogelijk kunnen gebruiken om meer kennis te krijgen over de temperatuur in het verleden. Een schat aan informatie, aangezien er veel goed bewaarde fossielen van.
Kokkelschelpen zijn.
| Foto: Marine Stewardship Council BeneluxWist je dat...
... mosselen veel voorkomen aan de Nederlandse kust? Naast mensen eten zilvermeeuwen ook graag mosselen. Mosselen zitten vastgehecht op stenen of schelpen met behulp van sterke draden; de ‘baard’ van de mossel. Aan het eind van elke draad zit een hechtvoetje, dat is vastgelijmd aan de ondergrond. De lijm bestaat uit hele speciale eiwitten. Het wonderlijke is dat deze lijm goed blijft werken in zeewater en dat het voetje op stenen en schelpen kan worden vastgelijmd, maar ook op bacterieslijm of een algenfilm. Nog geen enkele door mensen gemaakte lijmstof heeft deze eigenschappen en kan dit.
Het is voor mensen en dieren een heel karwei om een mossel los te peuteren van een steen. De draden zorgen er voor dat de mossel niet wegspoelt als er een grote golf langskomt.
... schelpen vaak uit twee helften bestaan? Die helften heten de kleppen. De kleppen zitten aan elkaar vast met een slotband. Dat is een sluitspier om de schelp mee open en dicht te doen. Zo’n spier is heel sterk. Als het weekdier nog leeft, krijg je de kleppen bijna niet met je handen open. Probeer het maar eens bij een mossel.
| Foto: Dondersteen / CC