"We moesten de Japanse commando’s en het Japanse tellen leren.”

We leerden de commando’s in het Japans voor geef acht, buigen, opkomen en rust. Tellen moest in het Maleis, want de commandant en bewakers waren inheems. Het appèl betekende aantreden op het voetbalveld, maar vooral lang wachten totdat de telling van aanwezigen en zieken klopte met het totaal der barak.
Hans Liesker, mannenkamp Baros 5, Java

Een van de eerste dingen die we moesten leren, waren de Japanse commando’s en het Japanse tellen. Dit was noodzakelijk voor het appèl. Je moest alles wel kennen omdat je voor je het wist in de vuurlinie van de Jap stond. Verder dan twaalf kon ik niet goed tellen en ik zorgde er wel voor nooit verder te staan dan tien of elf.
Henk Horn, mannenkamp Zeelandia in Bandung, Java

De Japanse kampcommandant heette Yamada. Hij leidde het kamp met harde hand en voerde bestraffingen uit. Toch waren er wel momenten waarop moeder-overste Philomena hem kon overhalen een strenge maatregel te versoepelen.
Molly Roukens, vrouwenkamp Tomohon, Celebes

Er was een open veld met een paar graven en kruisen; herinnering aan een paar ontvluchte en weer gepakte militaire gevangen, die hier waren terechtgesteld. Dat gaf een flinke schok. Dat was in dit kamp gebeurd, nog geen jaar tevoren, toen hier nog krijgsgevangenen zaten. Ik bekeek het zijn in dit kamp nu toch ineens anders. De bewakers hadden alle macht en jij had totaal geen rechten; ze konden je zelfs zomaar gewoon doodmaken. Het gaf een vreemd, koud gevoel in je buik.
Louk Woortman, oude mannen- en jongenskamp Baros 5, Java

Buigen voor de kampwacht

Een van de voorschriften was dat iedereen eer moest betuigen aan Japanse militairen en inheemse hulpbewakers door voor hen te buigen. Het was een buiging voor de Japanse keizer. De geïnterneerden hadden hier veel moeite mee. Ze wilden de Japanse keizer geen eer bewijzen. Ze ervoeren het als een vernedering. Je riskeerde een pak slaag als je het niet deed of vergat. Ook slordig buigen was vaak aanleiding voor straf. Buigen moest zo: eerst stilstaan, hoed en bril en alles wat je in je hand had neerleggen, de hielen aansluiten, de armen recht langs het lichaam houden en dan buigen onder een hoek van 20◦.

Appèl

Twee maal per dag werden alle geïnterneerden geteld. Zelfs de zieken moesten hiervoor uit hun bed komen. Op een centrale plek moesten ze zich bloksgewijs in rijen opstellen met het gezicht in de richting van Japan. Deze maatregel was overgenomen uit de krijgsgevangenkampen. Soms werd het appèl afgenomen door het eigen blokhoofd, soms door Japanners. Zo’n appèl kon soms uren duren, want veel bewakers hadden moeite met tellen. Het appèl gaf vaak aanleiding tot straf.